Kitaplardan Kısa Kısa

  Amerikalı yazar Jack London’ın tarih öncesi çağlarda yaşamış olan maymun-insanların gündelik hayatlarını anlattığı çocuk-gençlik-yetişkin romanı. Bir çocuğun rüyalarından yola çıkılarak kurgulanan romanın, rüya kısımlarını çıkardığımızda her yaştan çocuk da zevkle okuyabilir. Ben de okurken sık sık Beyaz Diş’i anımsadım. 1905 yılında yazılan roman, dönemin yeni ve popüler keşfi evrim teorisinden yararlanarak ağaçlardan yere inme aşamasında maymundan insana dönüşmekte olan üç tür canlının; ağaç insanları, mağara insanları ve ateş insanlarının her ne kadar teoriye uymasa da bir arada yaşadığı dönemde kısa bir kesit sunuyor.     London; insanın, simgesel düşünme, dil, iletişim ve uzamsal düşünme biçimlerine henüz kavuşmadığı dönemde geçen hikâyesinde insanın oluşumuna dair sorulara yanıt arıyor. Jack London’ın maymun-insanları çabuk unutuyor, yarını düşünmüyor, her anları ölüm korkusu ile çevrelenmiş olsa da bütün günlerini oyun oynayarak geçirmekten ve delice, utanmaz...

  Cumhuriyet döneminde Mustafa Kemal Atatürk tarafından yazılan ve 1927 yılında Cumhuriyet Halk Partisi genel kurulunda bizzat kendisi tarafından okunarak ulusa duyurulan eseridir. Ata’nın 1919 yılında tamamen bir başına Samsun’a çıkışıyla başlayan ve belgelerle desteklenerek Milli Mücadele safhalarının anlatıldığı eserde, Cumhuriyet dönemi kimi siyasi olaylarına da çokça değinilmekte. Ben bu eseri siyasi, tarihi bir vesika olarak değil, psikolojik bir çözümleme, strateji ve mücadele yöntemlerine dair bir ders olarak okudum. Kitabın en başından itibaren Atatürk’ün çevresini etkisi altına alan karizması ve insan yönetim becerileri okur olarak beni de hemen içine aldı. Bunda, Atatürk’ün asla geri adım atmayan stratejik dehası, devrinin en önemli adamlarına ve hatta aydınlarına bir öğretmen edasıyla bellettiği demokrasi, milliyetçilik, tarih ve siyaset bilinci, devlet yönetimi ile beş dakika sonrası ile on beş yıl sonrasını aynı anda görüp, planlayıp çizdiği ve içinde bir sır gibi...

  Hilmi Ziya Ülken, benim en çok merak ettiğim dönemi; Osmanlı’dan Cumhuriyet'e geçişte,  milli mücadele ve Cumhuriyet Devrimlerine zemin hazırlayan düşünce yapısını ve safhaları uzun uzun incelemiş bu kitapta, yaklaşık 800 sayfa. Giriş kısmında Selçuklulardan ve Anadolu beyliklerinden başlayarak Türklerin batıyla temasına kısaca değinen kitap birinci bölümden itibaren öncesi ve sonrası ile özellikle Tanzimat’a uzun uzun değiniyor ve hukuki iktisadi ve askeri alanlardaki yeniliklere ve doğurduğu sonuçlara odaklanıyor.   Kitapta kimler kimler yok ki. Şirket-i Hayriye'nin tüzüğünü yazan Cevdet Paşa ve günümüzden 150 yıl önce laiklik, cumhuriyet, Türkçe ibadet, Kur-an'ı Kerim'in Türkçeleştirilmesi gibi ilerici fikirleriyle öne çıkan Ali Suavi en çok dikkatimi çeken şahsiyetler oldular. Suavi’nin bugün bile tenkitlerle, (hadi nezaketi bir kenara bırakayım, düşmanlıkla) karşılanan hadis ilmine dair yıkıcı fikirleri oldukça dikkat çekici. Kitapta pozitivizmin sözc...